Inédits

En souvenir de Vũ Cận

- Version originale en vietnamien (bản tiếng việt)

- Version française (bản tiếng pháp)

Một vài kỷ niệm vui buồn cùng Vũ Cận (*)

Thế là Vũ Cận đã ra đi, ra đi và để lại thương nhớ cho những người còn lại. Tôi mới quen Vũ Cận mấy năm gần đây thôi do Bouđa ¹, bạn thân của Vũ Cận giới thiệu. Tuy thế mỗi lần có dịp về Hà Nội là phải tới thăm Vũ Cận, rồi sau đó đạp xe tới một quán nào đó để nói chuyện vui...buồn, cùng mấy miếng đậu phụ rán nóng chấm mắm tôm. Những giây phút đó Vũ Cận thường hỏi thăm từng người bạn ở bên Pháp rồi lại thở dài : "Biết bao giờ Đất nước chúng ta..." Chắc Vũ Cận đã ra đi với những tiếng thở dài đó. Nếu quả như thế thì những giấc mơ mà Vũ Cận ấp ủ cũng đã ra đi.
Lần sau nếu tôi có trở về Hà Nội thì Hà Nội không còn Vũ Cận nữa, chùa Láng cũng vắng bóng người ngồi dưới bóng mát ôn lại những ngày qua. Những tháng ngày đen tối khiến Vũ Cận phải đi Gọi bình minh ² nhưng bình minh đã bị chôn vùi vội vã trong Bãi tha ma ³. Rồi Vũ Cận tìm về Mưa nguồn ⁴ để tỏ bầy tâm sự, tâm sự của kẻ cô đơn tinh thần vì những ý tưởng mà Vũ Cận theo đuổi khi còn tràn đầy nhựa sống ở tuổi đôi mươi, đã biến dạng đổi hình. Khi chân trời mới kia đã biến những thắc mắc thành tội lỗi, những phê bình thành phản bội thì hỏi rằng chân trời đó có đẹp như người ta thường ước mơ không ? Vì được ấp ủ hai dòng văn hóa pháp và việt nên Vũ Cận thường hướng về chân trời xa xôi nơi có Ánh sáng của thế kỷ cùng tên để nối cánh cho những giấc mơ của mình. Và thế là Vũ Cận đã có một vài tập thơ viết bằng tiếng pháp, viết cho con cháu, cho thân hữu, những vần thơ mang tên Tội Lỗi, tội lỗi vì đã nói ra sự thật nên không ai giám đăng hay là xuất bản.
Vì ở xa nên tôi không biết là Vù Cận đã ra đi với tâm trạng nào. Buồn hay vui ? Toại nguyện hay phẫn uất, vừa lòng hay còn nuối tiếc. Có điều là cách đây một năm Vũ Cận còn muốn sống, còn yêu đời. Nhưng làm sao vui được khi mọi giá trị bị đảo lộn ? Có điều chắc chắn là cái Bình Minh của Vũ Cận vẫn làm cho người ta phải chờ đợi không biết đến bao giờ. Hay là Vũ Cận đã quá mệt mỏi vì chờ đợi nên đành phải ra đi. Nếu Vũ Cận còn nhớ những 'giấc mơ xấu số' của mình thì xin gửi theo hành trang tờ giấy trắng để Vũ Cận ghi lại những giấc mơ đó.
Tôi còn nhớ vài câu thơ của Vũ Cận :

Ta đi tìm giấc mơ hôm qua
Giấc mơ đã chết
Ta ôm vào lòng giấc mơ hôm nay
Giấc mơ đang chết
Liệu có cần đào huyệt
Cho giấc mơ ngày mai

Ta đi giữa ngổn ngang phần mộ
Những giấc mơ xấu số
Không một tấm bia ghi lại tháng ngày

Xóm Bến, thu 1972

(*) Vũ Cận mất năm 1999.

Một vài bài thơ của Vũ Cận viết bằng tiếng pháp

Quelques souvenirs tendres et révoltants avec Vũ Cận (*)

Ainsi tu es parti, parti en laissant souffrances et douleurs à tes proches. Je ne te connais, sur la présentation de Bouda ⁵, ton ami, que depuis quelques années, cependant à chaque fois que je revenais à Hanoi je ne pouvais pas manquer de venir te voir. Nous prenions ensuite notre vélo pour aller dans une échoppe, et puis parler de choses et d'autres, tristes et moins tristes, en compagnie de fritures de pâté de soja trempées dans la sauce mắm tôm. Dans ces moments-là, tu demandais invariablement des nouvelles de chacun de tes amis en France ; et de finir par un soupir : « Quand est-ce que notre pays ... » Tu es sans doute parti avec ces soupirs. S'il en est ainsi, tes rêves les plus chers sont eux aussi partis avec eux.
La prochaine fois quand je serai à Hanoi, tu n’y seras plus. Tu ne seras plus dans la cour de la pagode de Lang, à l’ombre d’un arbre, pour repasser le film de ta vie. Des jours sombres et ténébreux qui t’obligeaient à « Appeler l’aurore ⁶», mais l’aurore avait été grossièrement enterrée au « Cimetière ⁷». Tu t’es ensuite tourné vers la « Pluie sur la source ⁸» pour lui faire des confidences, les confidences d’un solitaire dont les rêves de vingt ans furent métamorphosés. Quand l'horizon a transformé les doutes en crimes et les critiques en trahisons, cet horizon-là demeure-t-il toujours aussi prometteur et enchanteur ? Comme tu étais bercé par la double culture française et vietnamienne, tu regardais souvent l’autre horizon, d’où venaient les lumières du Siècle du même nom, pour greffer des ailes à tes rêves. Ainsi pour tes enfants et pour tes proches, tu as mis au jour des recueils de poèmes écrits en français, des rimes accusées de crime, le crime d'avoir dit la vérité, celui qui n’a pas droit de cité. Personne n’a osé publier tes crimes.
Etant loin je ne sais pas dans quel état d’esprit tu nous as quittés, si tu étais content ou triste, satisfait ou indigné, serein ou révolté de partir ? Il y a un an tu voulais encore vivre, tu aimais encore la vie. Mais comment pouvais-tu te satisfaire des retournements de valeurs ? Ce qui est certain, c’est que ton Aurore se fait encore attendre jusqu’à je ne sais quand. Ou bien est-ce que tu es parti parce que tu étais las de l’attendre ? Si tu as encore en mémoire tous ces rêves, je t’envoie une feuille blanche pour que tu aies de quoi nous les écrire.

Je me rappelle tes vers :

Je recherche mon rêve d’hier
Le rêve est mort
Dans mes bras j’étreins mon rêve d’aujourd’hui
Le rêve se meurt
Faut-il que je creuse sa fosse
A mon rêve de demain

Je me perds dans le dédale
Des tombes de mes rêves infortunés
Sans une seule pierre tombale
Ni une date de décès gravé"
Xóm bên, automne 1972.

(*) Vũ Cận nous a quittés en 1999.

Quelques poèmes de Vũ Cận

Notes :

1. Bouđa là Georges Boudarel, từng theo kháng chiến chống Pháp và sau hòa bình công tác tại Ban đối ngoại cùng Vũ Cận, trước khi trở về Pháp năm 1967.

2. Tựa đề một tập thơ của Vũ Cận.

3. Tựa đề một tập thơ của Vũ Cận

4. Tựa đề một tập thơ của Vũ Cận.

5. Il s’agit de Georges Boudarel.

6. Titre d’un recueil de poèmes de Vu Cân.

7. Titre d’un poème de Vu Cân, voir la fin de cet article.

8. Titre d’un autre receuil de ses poèmes.

Sommaire de la rubrique

Haut de page