"Dead - did I say ?
There is no death.
Only a change of world"

"Chết -tôi vừa nói chết sao ?
Không có cái chết.
Chỉ là sự thay đổi thế giới."

"Seattle là một trong những thủ lĩnh lớn của người Mỹ bản địa trong giai đoạn người Da trắng tiến sang tây trên Bắc Mỹ. Người ta có thể khâm phục lời phát biểu của ông ta về ý nghĩa cũng như nỗi lắng lo về sinh thái, mà trong thời kỳ đó chưa được biết đến nhưng lại rất thời sự với chúng ta, khâm phục cả mối linh cảm về số phận đang chờ đón tộc người bản địa.

Ông đại thủ lĩnh ở Oa-sinh-tơn ¹ vừa cho chúng ta biết là ông ta có ý định mua đất của chúng ta.

Ông đại thủ lĩnh gửi đến chúng ta lời chào huynh đệ và tấm lòng khoan dung. Ông ta rất đại lượng, vì chúng ta biết rằng ông ta đâu có cần đến tình huynh đệ của chúng ta.

Tuy thế, chúng tôi sẽ cân nhắc lời đề nghị  của ông, vì chúng tôi biết rằng nếu chúng tôi không bán thì người Da Trắng sẽ dùng súng đến để chiếm đoạt đất của chúng tôi.

Nhưng mà sao người ta có thể mua hay bán trời, sức ấm của trái đất ? Đó là một điều thật kỳ dị đối với chúng tôi !

Nếu chúng tôi không phải là chủ nhân của sự mát mẻ của bầu không khí, của cái lóng lánh trên mặt nước, thì làm sao chúng tôi có thể bán cho ông được ?

Dù là chốn nào trên mảnh đất này cũng đều linh thiêng đối với dân chúng tôi. Mỗi lá thông nhọn và óng ánh, mỗi bãi cát, mỗi ánh sương mù trong rừng, mỗi cánh rừng chống, tiếng rì rào của côn trùng đều linh thiêng trong tiềm thức và trong cuộc sống của dân chúng tôi. Nhựa chảy trong các thân cây đều mang theo kỷ niệm của người Da Đỏ.

Khi chết đi, người Da Trắng đi dạo trong đám sao đêm, đã quên quê hương sứ sở của họ. Còn dân chúng tôi khi chết đi không bao giờ quên cái vẻ đẹp của đất đai, vì đất là mẹ của người Da Đỏ; chúng tôi là thành phần của đất cũng như đất là thành phần của chúng tôi.

Những đoá hoa thơm là trái tim của chúng tôi, hươu, ngựa, đại bàng đều là huynh đệ của chúng tôi; những chỏm núi, nước của đồng cỏ, tấm thân ấm áp của ngựa lùn, và chính cả con người cũng đều thuộc về chung một gia đình.

Bởi thế, khi ông đại thủ lãnh muốn mua đất của chúng tôi là ông đại thủ lãnh ở Oa-sinh-tơn đòi hỏi ở chúng tôi rất nhiều.

Ông đại thủ lãnh cam đoan là ông ta sẽ dành một thửa đất cho chúng ta, nơi mà chúng ta, chúng ta và con cháu của chúng ta có thể sống thoải mái, và ông ta sẽ là người cha và chúng ta là các con của ông ta. Nên chúng tôi sẽ cân nhắc lời đề nghị của ông là mua đất của chúng tôi, điều đó không dễ dàng, vì đất này đối với chúng tôi là linh thiêng.

Nước lóng lánh của những dòng suối và dòng sông không phải chỉ là nước; đó là dòng máu của tổ tiên của chúng tôi. Nếu chúng tôi bán đất này cho ông thì ông phải nhớ là đất này linh thiêng, và ông phải dạy cho con cháu ông điều đó, dạy cho chúng biết là những ảo ảnh do mặt hồ trong sáng phản chiếu kể lại quá khứ và kỷ niệm của dân chúng tôi. Tiếng thì thầm của nước là tiếng nói của người cha của chúng tôi.

Những dòng sông là anh em của chúng tôi, nhờ thế chúng tôi không phải khát nước. Những dòng sông trở các con thuyền và nuôi con cháu của chúng tôi. Nếu chúng tôi bán đất của chúng tôi cho ông thì ông phải nhớ là những dòng sông là anh em của chúng tôi và của cả chính ông, và phải dạy cho con cháu của ông điều đó, và từ đây ông phải tỏ lòng tốt với các dòng sông như tỏ lòng tốt với chính người anh em.

Người Da Đỏ vẫn từng phải lùi bước trước người Da Trắng, như sương mù trên núi phải chạy trốn khi mặt trời mọc. Nhưng di hài của ông cha chúng tôi linh thiêng. Những tấm mồ của họ là vùng đất thiêng liêng ; bởi thế, những dẫy đồi kia, những hàng cây này, khu đất này đối với chúng tôi đều linh thiêng cả. Chúng tôi biết là người Da Trắng không hiểu ý tưởng của chúng tôi. Đối với họ, mảnh đất này hay mảnh đất kia cũng thế, vì họ là kẻ xa lạ đến vào ban đêm để cướp đoạt đất theo nhu cầu của họ. Đất đai không phải là anh em mà là kẻ thù của họ, và khi đã chiếm đoạt được rồi thì họ lại tiếp tục con đường của họ. Họ để lại đằng sau họ những tấm mồ của ông cha và không đoái hoài tới nữa.

Các người phải dạy cho con cháu của các người là mảnh đất, dưới chân chúng nó, được tạo thành bởi di hài của ông cha chúng tôi. Để chúng tôn trọng mảnh đất này, hãy nói với con cháu các người là mảnh đất này được phong phú bởi những cuộc sống của dân chúng tôi. Hãy dạy con cháu các người những điều mà chúng tôi dạy con cháu chúng tôi là đất là mẹ chúng ta. Tất cả những gì xẩy đến với mảnh đất đều xẩy ra với những người con của đất. Khi con người nhổ vào lòng đất tức là con người tự nhổ vào chính mình.

Chúng tôi biết là : đất đai không thuộc quyền sở hữu của con người, chính con người thuộc quyền sở hữu của đất đai. Chúng tôi biết : tất cả mọi vật đều gắn bó làm một như dòng máu nối liền một gia đình. Mọi điều đều liên hệ.

Những gì xẩy ra với mảnh đất sẽ xẩy ra với những người con của nó. Không phải con người đã dệt ra mạng lưới cuộc sống, con người chỉ là một sợi chỉ. Những gì con người đụng đến mạng lưới sẽ đụng đến chính họ.

Nhưng chúng tôi sẽ cân nhắc lời đề nghị của ông là đưa chúng tôi tới một khu biệt lập mà ông có ý định dành có dân chúng tôi. Chúng tôi sẽ sống biệt lập và bình yên. Những tháng ngày mà chúng tôi còn lại để sống, ở nơi nào cũng được, không có gì là quan trọng. Con cháu của chúng tôi đã chứng kiến ông cha của chúng bị nhục nhã trong thất trận. Những người chiến sĩ của chúng tôi đã phải hổ thện, sau khi bại trận, họ không còn gì để làm và hành hạ thân thể bằng lương thực nhẹ và rượu nặng.

Ở nơi nào cũng được, không có gì là quan trọng đối với tháng ngày mà chúng tôi còn lại để sống. Con cháu chúng tôi không còn nhiều. Vài tiếng đồng hồ nữa, vài mùa đông nữa là không còn ai là những đứa con của những bộ lạc lớn đã từng sống trên mảnh đất này, hay còn lang thang từng nhóm trong rừng; sẽ không còn ai để khóc trước các nấm mồ của một tộc người ngày xưa đầy quyền uy, tràn đầy hi vọng như người dân của ông. Nhưng tại sao lại khóc những ngày cuối cùng của một tộc người ? Các bộ lạc được tập hợp bởi con người, chỉ thế thôi không hơn. Con người đến rồi đi như những con sóng ngoài biển khơi.

Cả người Da Trắng mà đức Chúa Trời đồng tình với họ, nói với họ như hai người bạn nói với nhau, cũng không thoát khỏi số phận chung đó. Dù sao đi nữa, chắc có lẽ chúng ta đều là anh em, rồi sau này ta sẽ rõ. Nhưng chúng tôi biết được một điều mà người Da Trắng sau này sẽ khám phá ra là Thượng Đế của chúng là cùng một Thượng Đế. Cho dù hôm nay các người cứ tưởng là các người có được Thượng Đế như có tài sản, như các người làm chủ đất đai của chúng tôi, điều đó các người không thể có được. Thượng Đế là của cả mọi người, và tấm lòng trắc ẩn của Người dành cho người Da Đỏ hay người Da Trắng đều như nhau.

Đối với Người, đất đai rất quý, và ai mà phạm đến đất đai thì cũng như phỉ báng kẻ sáng tạo ra nó. Người Da Trắng cũng có ngày tàn, và có thể là trước những bộ lạc khác. Các người cứ tiếp tục làm ô uế cái giường, và một đêm nào đó các người sẽ ngộp thở bởi chính những cặn bã phế thải đó.

Nhưng trong suy vi, các người bừng lên như ánh lửa rực rỡ, được thắp sáng bởi quyền uy của Thượng Đế, Người đã dẫn dắt các người đến đất nước này, và trong một ý đồ nào đó mà chỉ có Người biết, đã giao quyền lực cho các người trên mảnh đất này cùng như quyền lực với người Da Đỏ. Số phận này đối với chúng tôi là điều bí ẩn; chúng tôi không hiểu nổi, khi mọi con trâu rừng đều bị tàn sát, mọi con ngựa hoang đều bị quy phục, khi mỗi chốn bí mật của cánh rừng đều nặng mùi người đông đúc, thì cảnh đồi lúa chín chờ gặt hái đã bị tàn phá bởi những dây nói ².

Lùm cây đâu rồi ? Đã biến mất. Đại bàng đâu rồi ? Không còn nữa. Biệt ly với ngựa lùn và săn bắn có nghĩa là sao ? Có nghĩa là không còn sống nữa mà chỉ quằn quại sống.

Bởi thế chúng tôi sẽ cân nhắc lời đề nghị của ông mua đất của chúng tôi. Và nếu chúng tôi đồng ý, là vì muốn được chắc chắn có một vùng biệt lập mà ông đã hứa. Nơi đó, có lẽ chúng tôi có thể sống những ngày ngắn còn lại để sống tuỳ theo sở thích của chúng tôi. Và khi người Da Đỏ cuối cùng không còn trên mảnh đất này nữa, và những kỷ niệm của người đó chỉ còn là bóng mây trôi trên đồng cỏ, trên các bờ kia và trong các khu rừng này vẫn có linh hồn của dân chúng tôi trú ẩn. Vì các linh hồn đó yêu thương mảnh đất này như bé sơ sinh yêu thương tiếng đập con tim của người mẹ. Và nếu chúng tôi bán đất cho ông, thì ông hãy thương yêu mảnh đất này như chúng tôi đã từng yêu thương nó. Hãy chăm sóc nó như chúng tôi đã từng chăm sóc nó. Hãy ghi trong tiềm thức kỷ niệm của mảnh đất này khi ông nhận lấy nó. Với tất cả sức mạnh, ý tưởng, tấm lòng, hãy gìn giữ mảnh đất này cho con cháu của các người và hãy thương yêu nó như Thượng Đế thương yêu các người.

Chúng tôi biết một điều : Thượng Đế của chúng ta là cùng một Đấng. Người yêu thương mảnh đất này. Người Da Trắng không thoát khỏi định mệnh chung. Có lẽ chúng ta đều là anh em. Mai này chúng ta sẽ rõ."

1. Ám chỉ tổng thống Mỹ.